Twórcą psychoonkologii jest dr Jimmie Holland, kierująca Katedrą Psychiatrii i Nauk Behawioralnych w nowojorskim Centrum Onkologii im. Sloan-Kettering.
Uważa ona, że "nowotwór niszczy ciało człowieka, ale wpływa także na jego emocje. Od tych emocji zależy w dużej mierze sukces w walce z rakiem. Jeżeli nie pomożemy choremu wyjść z depresji, na nic chemia i nóż."
Główne formy pomocy psychoonkologicznej to wsparcie psychiczne, psychoedukacja i psychoterapia.

Pomoc psychoonkologa jest niezbędna w każdej fazie choroby:

• diagnoza - dostarcza informacji o chorobie, pomaga radzić sobie z lękiem, bezradnością, przygotowuje do badań
• leczenie - pomaga łagodzić psychiczne objawy towarzyszące leczeniu, takie jak zmęczenie, drażliwość, depresja
• wznowienie choroby - pomaga łagodzić reakcje złości, przygnębienia, buntu, rezygnacji
• remisja lub wyzdrowienie - wyjaśnia objawy wzmożonej samoobserwacji, łagodzi lęk związany z przyszłością
• stan terminalny - zaspokaja ważne duchowe i psychiczne potrzeby pacjenta i jego bliskich

Działania psychoonkologiczne osłabiają niepożądane skutki kuracji przeciwnowotworowych, zmniejszają lęk, poprawiają jakość życia. Z tego powodu opieką psychologiczną powinni być objęci wszyscy pacjenci i to nie tylko w czasie trwania choroby czy jej nawrotu, ale też w okresie zdrowienia.
Często bliscy osoby chorej są bardziej zrozpaczeni i zagubieni niż ona sama. Pomoc psychoonkologiczna polega tutaj na udzieleniu wsparcia i pokazaniu, jak mogą wspierać chorego i zadbać o własne potrzeby. Badania naukowe udowodniły, że pomoc psychoonkologiczna, będąca uzupełnieniem leczenia konwencjonalnego, sprawia że chorzy są spokojniejsi i lepiej zmotywowani do walki z rakiem, odbierają terapię jako mniej uciążliwą, lepiej reagują na leki, a ich układ odpornościowy jest sprawniejszy. Lekarze wiedzą i widzą, że skuteczność leczenia wzrasta wraz z poprawą motywacji i nastroju pacjenta, a najlepsze efekty uzyskuje się wtedy, gdy leczenie medyczne jest wspierane przez silną psychikę.
Z pomocy psychoonkologicznej mogą korzystać chorzy i ich rodziny oraz personel medyczny oddziałów onkologicznych.